อากรแสตมป์เป็นตัวเงิน (อส.4) ใช้ในกรณีที่ตราสารนั้นมีมูลค่าอากรแสตมป์มาก เช่น มูลค่าอากรแสตมป์มากกว่า 1,000 บาท ซึ่งในการจะปิดอากรแสตมป์แบบปกติอาจจะทำได้ยาก ดังนั้นผู้เสียภาษีสามารถเลือกใช้วิธี การเสียอากรแสตมป์เป็นตัวเงิน ได้โดยการไปที่สำนักงานสรรพากรพื้นที่ที่คู่สัญญาอยู่ แล้วยื่นแบบคำขอ อส.4 เอกสารสัญญาหรือตราสารที่ต้องการซื้ออากรแสตมป์เป็นตัวเงิน จะต้องเตรียมสำเนาไปด้วยเพื่อให้เจ้าหน้าที่สรรพากรเก็บไว้
การชำระอากรแสตมป์เป็นตัวเงินแทนการปิดแสตมป์ ปัจจุบันอธิบดีกรมสรรพากรกำหนดตราสารที่ให้เสียอากรเป็นตัวเงินไว้ดังนี้
1. ตราสารใบรับสำหรับการโอนหรือก่อตั้งสิทธิใดๆ เกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย์
ในเมื่อนิติกรรมที่เป็นเหตุให้ออกใบรับน้ันมีการจดทะเบียนกันตามกฎหมาย ให้ผู้ออกใบชำระอากรเป็นตัวเงินต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ผู้รับจดทะเบียนสิทธิและนิติกรรม ณ กรมที่ดินหรือหน่วยงานของกรมที่ดิน
2. ตราสารตั๋วแลกเงิน เช็ค ใบรับฝากเงิน และเช็คสำหรับผู้เดินทาง
ให้ธนาคารผู้สั่งจ่ายผู้รับฝาก ผู้สั่งจ่าย หรือผู้ทรงคนแรกในประเทศไทย แล้วแต่กรณี ชำระเป็นตัวเงิน ณ ที่ว่าการอำเภอ ท้องที่ที่กระทำตราสาร
3. ตราสารใบรับสำหรับการขาย ขายฝาก ให้เช่าซื้อ หรือโอนกรรมสิทธิ์ในยานพาหนะ
เฉพาะยานพาหนะซึ่งมีการจดทะเบียนตามกฎหมาย
4. ตราสารใบหุ้นหรือใบหุ้นกู้
เฉพาะที่ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยเป็นนายทะเบียนหุ้นให้ผู้ทรงตราสารชำระอากรเป็นตัวเงินไว้ต่อตลาดหลักทรัพย์
5. ตราสารตั๋วสัญญาใช้เงิน
เฉพาะที่บริษัทเงินทุนหรือบริษัทเครดิตฟองซิเอร์เป็นผู้ออกตั๋วให้ผู้ออกตั๋วชำระเป็นตัวเงิน ณ ที่ว่าการอำเภอที่สำนักงานตั้งอยู่
6. ตราสารใบรับเงิน
รางวัลสลากกินแบ่งของรัฐบาล ให้ผู้ออกใบรับชำระต่อสำนักงานสลากกินแบ่งของรัฐบาล
7. ตราสารอื่น ๆ
ตราสารอื่น ๆ ที่เสียอากรแสตมป์เป็นตัวเงิน ได้แก่
(1) สัญญาเช่าที่ดิน โรงเรือน สิ่งปลูกสร้างอื่น หรือแพ สำหรับค่าเช่าตั้งแต่ 1,000,000 บาทขึ้นไป ซึ่งเดิมกำหนดให้เฉพาะสัญญาที่ทำกับรัฐบาล องค์การรัฐบาล เทศบาล สุขาภิบาลหรือองค์การบริหารส่วนท้องถิ่น เป็นผู้เช่าและสัญญาเช่าอสังหาริมทรัพย์ ที่ต้องจดทะเบียนต่อเจ้าพนักงานเจ้าหน้าที่ผู้รับจดทะเบียนสิทธิและนิติกรรมตามประมวลกฎหมายที่ดินตามลักษณะแห่งตราสาร 1 แห่งบัญชีอัตราอากรแสตมป์ (ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร (ฉบับที่ 54) พ.ศ. 2558) ในกรณีที่ซื้ออากรแสตมป์เป็นตัวเงินอิเล็กทรอนิกส์ (อส.9) ค่าเช่าน้อยกว่า 1,000,000 บาทก็สามารถซื้อได้
(2) สัญญารับจ้างทำของที่มีสินจ้างตั้งแต่ 1,000,000 บาทขึ้นไป ซึ่งเดิมกำหนดให้เฉพาะสัญญารับจ้างทำของที่ทำกับรัฐบาล องค์การรัฐบาล เทศบาล สุขาภิบาลหรือองค์การบริหารส่วนท้องถิ่นเป็นผู้ว่าจ้างและมีสินจ้างตั้งแต่ 200,000 บาทขึ้นไปตามลักษณะแห่งตราสาร 4 แห่งบัญชีอัตราอากรแสตมป์ (ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร (ฉบับที่ 54) พ.ศ. 2558) กรณีที่ซื้ออากรแสตมป์เป็นตัวเงินอิเล็กทรอนิกส์ (อส.9) ค่าจ้างทำของน้อยกว่า 1,000,000 บาทก็สามารถซื้อได้
(3) สัญญากู้ยืมเงินหรือการตกลงให้เบิกเงินเกินบัญชีจากธนาคาร
(4) ตราสารกรมธรรม์ประกันภัย
(5) ตราสารตั๋วสัญญาใช้เงินหรือตราสารทำนองเดียวกันที่ใช้อย่างตั๋วสัญญาใช้เงิน เว้นแต่บริษัทประกันภัยและธนาคารเป็นผู้ออกตั๋ว ให้ชำระโดยปิดแสตมป์บนตราสาร
(6) ตราสารเลตเตอร์ออฟเครดิต
(7) ตราสารใบรับของ เฉพาะกิจรับขนส่งทางอากาศที่กระทำโดยผู้ประกอบการที่เป็นนิติบุคคลที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย
(8) สัญญาค้ำประกัน เฉพาะที่สถาบันการเงินแต่ไม่รวมถึงบริษัทประกันภัยเป็นคู่สัญญา
(9) ตราสาร คู่ฉบับหรือคู่ฉีกแห่งตราสาร เฉพาะที่ต้นฉบับชำระอากรเป็นตัวเงิน
(10) ตราสาร ใบรับ สำหรับการขาย ขายฝาก ให้เช่าซื้อ หรือโอนกรรมสิทธิ์ยานพาหนะ เฉพาะยานพาหนะที่มีการจดทะเบียนตามกฎหมาย และเฉพาะที่นิติบุคคลเป็นผู้ขายหรือให้เช่าซื้อ
(11) ตราสาร ใบรับ สำหรับเรือกำปั่น เรือที่มีระวางตั้งแต่ 6 ตันขึ้นไป เรือกลไฟ หรือเรือยนต์ที่มีระวางตั้งแต่ 5 ตันขึ้นไป
การชำระ อากรแสตมป์เป็นตัวเงิน
การชำระอากรแสตมป์เป็นตัวเงินในประเทศไทย สามารถดำเนินการได้ 2 รูปแบบหลัก:
(1) การยื่นชำระอากรที่สำนักงานสรรพากร (อส.4)
- เจ้าของตราสารต้องนำตราสารที่เกี่ยวข้องไปยื่นชำระอากรที่สำนักงานสรรพากร
- หลังจากชำระเงินแล้ว จะได้รับใบเสร็จหรือเอกสารยืนยันการชำระเงิน
- สามารถเลือกใช้เอกสาร อส.4ก สำหรับตราสารลักษณะ
- 9.(1) ตั๋วแลกเงินหรือตราสารทำนองเดียวกับที่ใช้อย่างตั๋วแลกเงิน
- 9.(2) ตั๋วสัญญาใช้เงินหรือตราสารทำนองเดียวกับที่ใช้อย่างตั๋วสัญญาใช้เงิน
- 11.(1) ใบหุ้น หรือใบหุ้นกู้ หรือใบรับรองหนี้ของบริษัท สมาคม คณะบุคคล หรือองค์การใดๆ
- 12. เช็ค หรือหนังสือคำสั่งใดๆ ซึ่งใช้แทนเช็ค
- 13. ใบรับฝากเงินประเภทประจำของธนาคาร โดยมีดอกเบี้ย
- 15. เช็คสำหรับผู้เดินทาง
- สามารถเลือกใช้เอกสาร อส.4ข สำหรับตราสารลักษณะ
- 3. เช่าซื้อทรัพย์สิน
- 5. กู้ยืมเงิน หรือการตกลงให้เบิกเงินเกินบัญชีธนาคาร
- 6. กรมธรรม์ประกันภัย
- 14. เลตเตอร์ออฟเครดิต
- 16. ใบรับของ
- 17. คำประกัน
- 23. คู่ฉบับหรือคู่ฉีกแห่งตราสาร
- 28.(ค) ใบรับสำหรับการขาย ขายฝาก ให้เช่าซื้อ หรือโอนกรรมสิทธิ์ยานพาหนะ ทั้งนี้ เฉพาะยานพาหนะซึ่งมีการจดทะเบียนตามกฎหมายว่าด้วยยานพาหนะนั้นๆ
(2) การใช้ระบบอากรแสตมป์อิเล็กทรอนิกส์ (e-Stamp Duty) (อส.9)
- เป็นทางเลือกใหม่ที่สะดวกและโปร่งใสมากขึ้น โดยการดำเนินการผ่านระบบออนไลน์ของกรมสรรพากร หรือจากผู้ให้บริการแทน (service provider)
- ผู้ใช้งานสามารถกรอกข้อมูลตราสาร ชำระเงินผ่านระบบ และพิมพ์เอกสารยืนยันการชำระอากรออกมาใช้ได้ทันที
- ในกรณีที่มีจำนวนรายการที่ต้องชำระเป็นจำนวนมาก สามารถใช้บริการผ่าน e-Stamp Duty Service Provider ที่กรมสรรพากรรับรองได้
บทลงโทษหากไม่ชำระอากรแสตมป์
- หากตราสารที่ต้องเสียอากรแสตมป์ไม่ได้รับการชำระอากรตามที่กฎหมายกำหนด จะถือว่าเป็นตราสารที่ไม่สมบูรณ์ และไม่สามารถใช้เป็นหลักฐานในทางกฎหมายได้
- อาจมีบทลงโทษเพิ่มเติม เช่น การเรียกเก็บอากรย้อนหลังพร้อมค่าปรับหรือดอกเบี้ย
ข้อดีของการชำระ อากรแสตมป์เป็นตัวเงิน
- ลดความยุ่งยากในการติดดวงแสตมป์
- เพิ่มความโปร่งใสและตรวจสอบได้ง่าย
- สะดวกต่อการจัดเก็บและส่งมอบเอกสารในรูปแบบดิจิทัล
ตราสารที่ต้องเสียอากรแสตมป์เป็นตัวเงินถือเป็นกลไกสำคัญในการสนับสนุนการเก็บรายได้ของรัฐไทยและส่งเสริมความโปร่งใสในธุรกรรมทางกฎหมายและการค้าในประเทศ
ที่มา : หนังสือการภาษีอากรธุรกิจ. – รศ. สมคิด บางโม